Day: March 2, 2020

Oba artykuły prof. dr. hab. Jacka Kamińskiego opublikowane w NATURE w 2019 r. są związane z ExoMars – wspólną misja badawcza Europejskiej Agencji Kosmicznej i Rosyjskiej Agencji Kosmicznej. ExoMars od 2016 roku, szuka śladów procesów biologicznych i geologicznych na Marsie. Misja pozwala na pomiary gazów występujących w śladowych ilościach w atmosferze planety (mniejszych niż 1%) takich jak np. metan.

Jeden z artykułów odnosi się do niewykrycia metanu przez sondę powyżej pewnych szerokości geograficznych na obu półkulach czerwonej planety, co w zderzeniu z innymi wynikami wskazuje na istnienie procesu w atmosferze marsjańskiej, który usuwa metan z niższej atmosfery, zanim rozprzestrzeni się on globalnie. Drugi odnosi się do zjawiska globalnych burz pyłowych na Marsie – są rzadkie, ale mogą wpływać na marsjańską atmosferę przez kilka miesięcy. Mogą powodować zmiany dynamiki atmosferycznej przede wszystkim w wyniku słonecznego ogrzewania pyłu, wpływać na rozkład atmosferycznej pary wodnej, z potencjalnymi implikacjami dla fotochemii atmosfery i klimatu na Marsie. Artykuł prezentuje wyniki pomiarów pyłu, wody i tzw. wody półciężkiej (HDO). uzyskanych przez instrumenty NOMAD i ACS na pokładzie Orbitera Trace Gas ExoMars.

Wśród mocnych stron wskazano:

• liderów o dużej rozpoznawalności międzynarodowej
• infrastrukturę badawczą na światowym poziomie

• posiadane wyniki z długich serii pomiarowych – dane wysokiej jakości
• dobrze określony, wyraźny kierunek badawczy
  w kilku grupach
• bardzo dobrze zorganizowaną pracę w kilku małych grupach,

Jako słabe strony zidentyfikowano przede wszystkim:

• brak stawiania istotnych problemów badawczych, szczególnie przekraczających zainteresowania jednego zakładu, a co za tym idzie rozdrobnienie tematyczne i ograniczoną współpracę
• widoczną lukę pokoleniowa, przekładającą się na niewystarczającą liczbę liderów
• niewystarczające wsparcie techniczne dla pracowników naukowych, wsparcie administracyjne obsokrajowców i komunikację
• niską aktywność w zewnętrznych panelach eksperckich

Zagrożenia to między innymi:

• nadmiernie rozbudowane procedury administracyjne, biurokratyczne, przetargowe
• niskie płace dla młodych naukowców
• wysoką a pracochłonność i koszt prowadzonych monitoringów –
• obniżenie finansowania (subwencji itp.)

Jako szanse natomiast wskazano:

• duże znaczenie społeczne i potencjał medialny tematyki geofizycznej
• potencjał komercjalizacji działalności Instytutu Geofizyki PAN
• monopol w obszarze monitoringu geofizycznego
• udział w konsorcjach, organizacjach zagranicznych

Wiele działań naprawczych już wdrożono lub są w trakcie wdrażania: np. wdrażanie podnoszenia kwalifikacji pracowników w zakresie poziomu komunikacji w języku angielskim. Wypracowano Strategię Komunikacji oraz opracowano tryb monitorowania wykorzystania aparatury badawczej, trwają prace nad konsolidacją tematów badawczych dla stymulowania współpracy między zakładami.

Pracowity początek roku dla Programu EPOS – System Obserwacji Płyty Europejskiej

Z początkiem roku, 1 stycznia 2020 r., rozpoczął się nowy projekt EPOS – System Obserwacji Płyty Europejskiej (EPOS-PL+) POIR.04.02.00-00-C005/19, którego dofinansowanie w wysokości 37,9 mln zł przeznaczone jest na zwiększenie funkcjonalności Infrastruktury Badawczej EPOS-PL.

Projekt jest kolejną inicjatywą pod parasolem długoterminowego programu EPOS integrowania i otwartego udostępniania rozproszonych infrastruktur badawczych w dziedzinie nauk o Ziemi, takich jak: sieci i urządzenia pomiarowe, centra obliczeniowe, serwisy on-line, dokumentacje, specjalistyczne oprogramowanie i inne materiały. Program ten obejmuje obecnie 25 krajów Europy. W dniu 30 października 2018 r. Komisja Europejska powołała formalnie Konsorcjum EPOS-ERIC (European Research Infrastructure Consortium), nadając IB EPOS odpowiedni status prawny. Inicjatywa ta także wpisana jest na Polską Mapę Infrastruktury Badawczej.

Dzięki projektowi EPOS-PL+ IB EPOS-PL wzbogaci się o nowe Centrum Infrastruktury Badawczej (Centrum Infrastruktury Badawczej Danych Satelitarnych – CIBDS), nowy poligon pomiarowy (Geofizyczny System Bezpieczeństwa dla Górniczych Filarów Ochronnych), powstanie Platforma IT do badań metodami Sztucznej Inteligencji (IS-EPOS-AI), w znacznym stopniu zostanie zwiększony potencjał Centrum Infrastruktury Badawczej Analitycznych Laboratoriów poprzez udział Instytutu Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk oraz dodatkowo wsparte zostaną pozostałe Centra Infrastruktury Badawczej. W ramach tego projektu w IGF PAN zostaną doposażone o nową aparaturę Centrum Infrastruktury Badawczej Indukowanej Sejsmiczności, Obserwacji Geomagnetycznych i Magnetotellurycznych oraz Laboratoriów Analitycznych. Na ten cel otrzymaliśmy dofinansowanie wysokości 1 mln zł.

Projekt EPOS – System Obserwacji Płyty Europejskiej (EPOS-PL+) jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Za koordynację projektu EPOS-PL+ odpowiada Główny Instytut Górniczy.

Miesiąc później, 1 lutego, rozpoczęła się również kolejna faza programu European Plate Observing System – EPOS Sustainability Phase. Ten trzyletni projekt, obejmujący dwudziestu czterech beneficjentów z siedemnastu krajów europejskich, finansowany jest ze środków unijnego programu H2020, INFRADEV 3, w ramach umowy grantowej 871121. Jego koordynatorem jest EPOS-ERIC, a Instytut Geofizyki pokieruje pakietem roboczym dedykowanym wzmocnieniu współpracy z sektorem prywatnym. Projekt EPOS SP stanowi istotny element planu strategicznego EPOS na lata 2020–2022.

Ogólnym celem projektu jest prowadzenie działań mających na celu zapewnienie długoterminowej stabilności infrastruktury badawczej EPOS, jako kluczowej europejskiej infrastruktury badawczej dla nauk o Ziemi. Projekt EPOS SP będzie wspierać strategię EPOS Delivery Framework w celu:

• zapewnienia bezpiecznego modelu zarządzania i stabilności finansowej przez cały cykl życia infrastruktury badawczej: główny nacisk zostanie położony na włączenie nowych krajów do EPOS ERIC i harmonizację finansowania krajowego;
• zapewnienia trwałości technicznej i rozwoju innowacyjności w celu pełnego wykorzystania danych i usług: zostanie to osiągnięte poprzez dostarczenie usług w środowisku sprzyjającym zwiększeniu zaufania użytkowników końcowych i zachęcaniu nowych społeczności do przyłączenia się do EPOS – zarówno dostawców danych, jak i użytkowników;
• ustanowienia i utrzymania doskonałości poprzez zachowanie i umocnienie zaufania i świadomości użytkowników: zostanie to osiągnięte poprzez otwarcie danych naukowych, produktów i udogodnień dla szerokiego grona naukowców i innych zainteresowanych stron. Będzie to miało strategiczne znaczenie, ponieważ coraz więcej wykwalifikowanych użytkowników będzie wykorzystywać dane do rozwiązywania najtrudniejszych i najważniejszych problemów naukowych i społecznych związanych z naukami o Ziemi;
• wykorzystania korzyści ekonomicznych i społecznych w celu utrzymania zaangażowania zainteresowanych stron: główny nacisk zostanie położony na EPOS, aby zwiększyć jego zdolność do wykorzystania różnych usług infrastruktury badawczej przez społeczeństwo i świat przemysłu.