Month: March 2021

“Nieco ponad rok temu odbyła się konferencja otwierająca projekt EPOS-PL+, dzisiaj spotykamy się zdalnie (on-line), aby podsumować rok wspólnej pracy w projekcie”, mówił prof. dr hab. inż. Stanisław Prusek, Dyrektor Głównego Instytutu Górnictwa (GIG), instytucji będącej liderem projektu EPOS-PL+, otwierając tegoroczną konferencję projektu.

Konferencja EPOS PL+ odbyła się 25 marca 2021 r. w trybie online. Została podzielona na cztery sesje dot.: Platformy IS-EPOS, Centrum Infrastruktury Badawczej Indukowanej Sejsmiczności (CIBIS); Geofizycznego Systemu Bezpieczeństwa dla Górniczych Filarów Ochronnych dla wyrobisk korytarzowych w kopalniach o długim okresie użytkowania; Centrum Infrastruktury Badawczej Obserwacji geomagnetycznych i magnetotellurycznych (CIBOGM) oraz Centrum Infrastruktury Badawczej Analitycznych Laboratoriów (CIBAL); systemów monitorowania deformacji poziomu terenu, w której przedstawiono zagadnienia związane z integracją infrastruktury badawczej: Centrum Danych GNSS (CIBDG), Centrum Danych Satelitarnych (CIBDS), Centrum Obserwacji Grawimetrycznych (CIBOG) oraz Globalnego Geodezyjnego Systemu Obserwacyjnego na obszarze Polski (GGOS-PL++).

W trakcie konferencji swoje referaty wygłosili:

• prof. dr hab. inż. Beata Orlecka-Sikora (IGF PAN), która przybliżyła historię i koncepcję powstania projektu EPOS w Europie i Polsce, czyli stworzenia wirtualnej platformy/forum, mającej na celu umożliwienie współpracy naukowców w zakresie zagrożeń dla środowiska w szczególności zagrożeń sejsmicznych oraz zintegrowania infrastruktury badawczej w dziedzinie Nauk o Ziemi. W latach 2013-2015 powstało pierwsze konsorcjum IS-EPOS, a kierownikiem projektu został Prof. dr hab. Stanisław Lasocki. Następnym krokiem było otrzymanie w 2016 r. dofinansowania na projekt EPOS – SYSTEM OBSERWACJI PŁYTY EUROPEJSKIEJ EPOS-PL, w ramach którego zostały zintegrowane istniejące i nowo budowane Krajowe Infrastruktury Badawcze w Polsce (Tematyczne Centra Infrastruktury Badawczej) w dziedzinie Nauk o Ziemi. W projekcie EPOS-PL, wzięło udział 7 konsorcjantów oraz strategiczny partner przemysłowy. Obecnie główne cele projektu EPOS-PL kontynuowane są w szerszym gronie konsorcjantów, w ramach projektu EPOS-PL+.
• mgr inż. Michał Lelonek (IGF PAN), zabrał uczestników konferencji na wirtualną „wycieczkę” po Platformie IS-EPOS (https://tcs.ah-epos.eu/) – Platformie integrującej dane, specjalistyczne oprogramowanie i materiały biblioteczne dotyczące geofizycznych zagrożeń towarzyszących eksploatacji zasobów naturalnych Ziemi. Obecnie zintegrowane na Platformie tzw. Epizody (zestawy danych) pochodzą aż z 4 kontynentów. Platforma ma ok. 1212 zarejestrowanych użytkowników z całego świata, w większości z Europy, ale nie brakuje użytkowników z Australii, Chile, czy Japonii.
• inż. Marek Magryś (ACK Cyfronet AGH), który opowiedział o zasobach Cyfronetu dla potrzeb sztucznej Inteligencji
• Mieszko Makuch (ACK Cyfronet AGH) przedstawił nowe możliwości łączenia aplikacji na Platformie IS-EPOS.
• dr hab. Łukasz Rudziński (IGF PAN) wygłosił referat nt. obserwacji wstrząsów w kopalniach sejsmometrami szerokopasmowymi – CIBIS.
• mgr inż. Adam Barański, Aleksandra Pierzyna (PGG S.A.) – referat pt. Istniejące filary ochronne pułapką dla dzisiejszych uwarunkowań podziemnej eksploatacji węgla kamiennego.
• dr hab. inż. Adam Lurka, prof. dr hab. inż. Grzegorz Mutke (GIG) – referat pt. Zastosowanie klastrowania hierarchicznego do czasoprzestrzennej analizy sejsmiczności indukowanej w rejonie Geofizycznego Filara Bezpieczeństwa w KWK Marcel.
• prof. dr hab. inż. Grzegorz Mutke, dr hab. inż. Adam Lurka (GIG) – referat pt. Koncepcja i założenia konstrukcyjne wielokanałowej aparatury mikrosejsmicznej typu SOS do monitoringu i analizy sejsmiczności indukowanej w rejonie Geofizycznego Filara Bezpieczeństwa w KWK Marcel.
• dr inż. Andrzej Kotyrba, dr inż. Łukasz Kortas, mgr Sławomir Siwek, dr inż. Adam Frolik, mgr Waldemar Kierepka (GIG) – referat pt. Zmiany rozkładu lokalnego pola grawitacji pod wpływem wielopoziomowej eksploatacji węgla systemem ścianowym w rejonie filarów ochronnych.
• dr inż. Szymon Oryński, dr Katarzyna Dudzisz (IGF PAN) – referat  pt. Monitoring migracji zanieczyszczeń postindustrialnych przy pomocy metody konduktometrycznej oraz tomografii elektrooporowej.
• dr Sylwia Dytłow, dr Katarzyna Dudzisz, dr Tomasz Werner (IGF PAN) – przedstawili zastosowanie terenowego laboratorium badań środowiskowych do analiz poziomu zanieczyszczeń (pyłu zawieszonego, black carbon) oraz podatności magnetycznej w środowisku miejskim oraz w obszarach poprzemysłowych.
• prof. dr hab. inż. Krzysztof Sośnica (UPWr) – zaprezentował znaczenie geodezyjnych układów odniesienia w badaniach geodynamicznych.
• dr hab. inż. Jan Kapłon, dr inż. Kamil Kaźmierski, inż. Grzegorz Marut (UPWr) – przedstawili zastosowanie techniki GNSS w pomiarach przemieszczeń, stan obecny i wyzwania.
• dr hab. inż. Grzegorz Jóźków (UPWr) – referat pt. Fotogrametria niskiego pułapu i LiDAR w wyznaczaniu deformacji pionowych powierzchni terenu.
• dr inż. Kamila Pawłuszek, mgr inż. Krzysztof Stasch, prof. dr hab. inż. Andrzej Borkowski, mgr inż. Natalia Wielgocka, dr inż. Przemysław Tymków, dr inż. Paweł Bogusławski, mgr inż. Mateusz Karpina, dr inż. Maya Ilieva (UPWr) – referat pt. Zastosowanie satelitarnej interferometrii radarowej do wyznaczania i predykcji deformacji powierzchni terenu na obszarach górniczych.
• dr Robert Anczkiewicz (ING PAN)  przedstawił plany związane z doposażeniem laboratorium geochemicznego w ING PAN o nowa aparaturę, między innymi o 3Q ICP-MS i laser ablacyjny do oznaczenia składu izotopowego i mapowania pierwiastków śladowych.
• dr inż. Przemysław Dykowski, dr Marcin Sękowski, dr hab. Monika Wile-Piórko, prof. dr hab. inż. Jan Kryński, mgr inż. Kamila Karkowska (IGiK) – przedstawili rozwój grawimetrycznych rejestracji pływowych w Polsce.
• dr hab. Jolanta Nastula, dr Jerzy Nawrocki (CBK PAN) – referat dot. grawimetru w Borowcu i synchronizacji zegarów.

Konferencję zamknął dr hab. inż. Adam Lurka, kierownik projektu EPOS-PL+, który podziękował za ciekawe prezentacje, i życzył dalszych sukcesów w realizacji zadań zaplanowanych w projekcie.

22 lutego 2021 dr hab. inż. Monika A. Kusiak otrzymała nominację profesorską

Zdobycie szczytu Kilimanjaro, ukończenie Szkoły Muzycznej II stopnia w klasie fletu poprzecznego w Krakowie, certyfikat nurkowy PADI i ukończenie inżynierii ekologicznej na SGGW w styczniu br. – to lista sukcesów, które oprócz tych najważniejszych – naukowych – pokazują, jak wszechstronną osobą jest prof. dr hab. inż. Monika A. Kusiak.

Prof. Monika A. Kusiak to niezwykle dynamiczny i odnoszący znaczące sukcesy w skali światowej naukowiec. Ukończyła studia magisterskie na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, w zakresie geochemii i mineralogii. Pracę doktorską w zakresie geologii obroniła z wyróżnieniem w Instytucie Nauk Geologicznych PAN, w Ośrodku Badawczym w Krakowie. Habilitację w dziedzinie Nauk o Ziemi w dyscyplinie Geologia otrzymała w Instytucie Nauk Geologicznych PAN, w Ośrodku Badawczym w Warszawie.

Osiągnięcia naukowe Prof. M.A. Kusiak koncentrują się wokół pięciu głównych tematów badawczych:

1. Badania cyrkonów w nano- i mikroskali

2. Formowanie się i ewolucja skorupy kontynentalnej wczesnej Ziemi

3. Minerały akcesoryczne w skałach późnowaryscyjskich orogenezy Masywu Czeskiego

4. Pochodzenie materiału detrytycznego w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym

5. Rozwijanie metod datownia chemicznego CHIME

Niewątpliwie najważniejszym odkryciem naukowym prof. Moniki A. Kusiak jest odkrycie nanosfer radiogenicznego ołowiu (Pb*) w cyrkonie (ZrSiO4) i wyjaśnienie zagadnienia „odwrotnej niezgodności” geochronologicznej. Badania cyrkonów z Kompleksu Napier (Antarktyda Wschodnia) rozpoczęte w ramach stypendium Marii Skłodowskiej Curie (MSCA) doprowadziły do pierwszego na świecie udokumentowania obecności nanoinkluzji (nanosfer) metalicznego ołowiu, co miało zasadnicze znaczenie dla zrozumienia wyników analiz i interpretacji geochronologicznych.

Jest laureatką 10 stypendiów naukowych, spośród których do najważniejszych międzynarodowych należą: Stypendium Alexandra von Humboldt’a (2017-2019), Stypendium Marii Skłodowskiej Curie (2011-2014), Stypendium Japońskiego Towarzystwa Popierania Nauki JSPS (2005-2007). Zaś do najważniejszych polskich stypendia Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej FNP: START i HOMING oraz stypendium Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego MNiSW TOP 500 Innovators. Odbyła również liczne staże i wizyty studyjne. W czasie swojej kariery naukowej prof. M.A. Kusiak miała okazję współpracować z 80 naukowcami z kraju i zagranicy, w większości przypadków współpraca ta jest stale kontynuowana.

Prof. M.A. Kusiak jest niezwykle aktywnym naukowcem. Jest autorką lub współautorką 183 publikacji naukowych. Na sumę tę składają się 44 artykuły opublikowane w czasopismach ujętych w bazie Journal Citation Reports (JCR), 29 innych artykułów opublikowanych w czasopismach recenzowanych bądź monografiach oraz 120 abstraktów konferencyjnych. Indeks Hirscha prof. M.A. Kusiak wynosi 15 według bazy Scopus. Jej prace były cytowane 679 razy.

Za działalność publikacyjną prof. M.A. Kusiak była nagradzana na forum międzynarodowym (najlepszy artykuł Gondwana Research w 2008 roku) oraz krajowym przez Radę Naukową i Dyrektora Instytutu Nauk Geologicznych PAN. Za zasługi w działalności na rzecz rozwoju nauki, w roku 2016 została odznaczona przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Brązowym Krzyżem Zasługi.

Ponadto prof. M.A. Kusiak jest recenzentką w wielu panelach naukowych, m.in. w programach ramowych Komisji Europejskiej (Horyzont 2020 oraz 7 Programie Ramowym), Narodowego Centrum Nauki (NCN), Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej (NAWA) i Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (FNP). Do tej pory była recenzentką 37 artykułów publikowanych w czasopismach naukowych, m.in.: Nature Geosciences, Precambrian Research, Geochimica et Cosmochimica Acta, Contributions to Mineralogy and Petrology, Gondwana Research, Geosciences Frontiers.

Brała udział w 25 projektach naukowych, zarówno międzynarodowych, jak i krajowych (w tym w 12 po habilitacji). Projekty te były prowadzone w instytutach w Japonii, Australii, Szwecji i Niemczech. Projekty krajowe były finansowane m.in. przez NCN, FNP i MNiSW. W 12 projektach prof. M.A. Kusiak była kierownikiem (w tym w 8 po habilitacji), a największy z budżetem 5 151 963 zł otrzymała z Narodowego Centrum Nauki w konkursie GRIEG ‘Poles together – missing link between Arctic and Antarctic early Earth record’ o akronimie PAAN. Projekt ten, przyznany na lata 2020-2023, we współpracy z partnerem norweskim z Uniwersytetu w Oslo (dr Lars Eivind Augland), będzie testować hipotezę istnienia jednego kontynentu ok. 3,6 mld lat temu, składającego się z fragmentów skorupy obecnych rejonów polarnych (północnego Labradoru, zachodniej Grenlandii oraz Antarktydy Wschodniej).

Prof. Kusiak jest uczestniczką wielu ekspedycji naukowych, w tym polarnych (była kierownikiem dwóch z nich) zarówno w Arktyce – północny Labrador (2014 i 2017), zachodnia Grenlandia (2019), jak i w Antarktyce, na Wyspie Króla Jerzego w archipelagu Szetlandów Południowych (2011), jak i na Spitsbergenie (2020). Obecnie przygotowuje się do wyjazdu do Oazy Bungera (Antarktyda Wschodnia). Eksplorowała naukowo również m.in. Góry Skaliste, Belt Purcell Supergroup (Kanada), Zachodnią część Kratonu Yilgarn (Australia), Kompleks Metamorficzny Higo (Japonia), Masyw Czeski, Wybrzeże Morza Czarnego (Turcja), a także kopalnie złóż Fe-Co-Cu Shilu oraz Au na wyspie Hainan (Chiny), węgla kamiennego w Trabzon (Turcja) oraz w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym.

Do swojej listy osiągnięć prof. M.A.Kusiak może również zaliczyć osiągnięcia dydaktyczne, organizacyjne i popularyzujące naukę. Sprawuje opiekę nad przewodami doktorskimi, prowadziła zajęcia na studiach magisterskich, współorganizowała m.in. konferencję „Eurogranites” 1-6.09.2007, warsztaty „Accessory minerals in-situ: microanalytical methods and petrological applications” 15-16.09.2007 oraz warsztaty geochronologiczne dla dzieci (Nagoya, Japonia). Prowadziła również liczne wykłady popularyzujące naukę, brała także udział w „Nocy Muzeów”, prowadziła działania popularyzujące naukę w mediach, a także promuje obecność kobiet w nauce.

• 

• 

• 

Warsztaty projektu EPOS SP odbyły się online 25 marca 2021, w godz. 10:00 – 17:00

Głównym celem warsztatów była dyskusja ze społecznością EPOS na tematy istotne dla trwałości programu EPOS. Warsztaty zostały podzielone na 4 sesje:

Sesja 1: Strategia interesariuszy

Sesja 2: Współpraca międzynarodowa

Sesja 3: Partnerstwo EPOS i sektora prywatnego

Sesja 4: Znaczenie społeczne

Trzecią sesję, poświęconą  Partnerstwu EPOS i sektora prywatnego, poprowadziła Pani Prof. dr hab. inż. Beata – Orlecka Sikora, która działając w obrębie programu EPOS znacząco przyczyniła się do integracji naukowego i przemysłowego środowiska zajmującego się sejsmicznością antropogeniczną.

Podczas tej sesji zaprezentowane zostało zaangażowanie i wybrane działania Węzłów Tematycznych (Thematic Core Services – TCS) w projekcie EPOS SP, aby zademonstrować stan współpracy EPOS
z sektorem prywatnym oraz omówić aktualne praktyki, doświadczenia i pomysły na interakcje z sektorem prywatnym. Ważnym elementem tej sesji była prezentacja dot. obecnych praktyk w Konsorcjum TCS AH, którą wygłosił Dyrektor TCS AH – Pan Prof. dr hab. Stanisław Lasocki.

—

Projekt EPOS Sustainability Phase – rozpoczął się 1 lutego 2020 roku i potrwa trzy lata, do stycznia 2023 roku. EPOS SP obejmuje dwudziestu czterech beneficjentów z siedemnastu krajów europejskich. Projekt EPOS SP jest istotnym elementem planu strategicznego EPOS na lata 2020-2022.

Jest kolejnym etapem długoterminowego programu integrowania i otwartego udostępniania rozproszonych infrastruktur badawczych w dziedzinie nauk o Ziemi, takich jak: sieci i urządzenia pomiarowe, centra obliczeniowe, serwisy on-line serwujące dane, dokumentacje, artykuły, specjalistyczne oprogramowanie i materiały biblioteczne.

Podstawą programu EPOS jest założenie, że integracja istniejących krajowych i międzynarodowych infrastruktur badawczych zwiększy dostęp do multidyscyplinarnych danych rejestrowanych przez sieci monitoringowe, pozyskanych w wyniku doświadczeń laboratoryjnych i/lub wyprodukowanych w wyniku symulacji komputerowych. Projekt EPOS ma więc na celu przyczynić się do rozwoju ogólnoświatowej interoperacyjności w naukach o Ziemi.

Misją Projektu EPOS jest zatem zintegrowanie różnorodnych i zaawansowanych europejskich infrastruktur badawczych nauk o Ziemi, a także wykorzystywanie nowych możliwości e-nauki do monitorowania i wyjaśniania złożonych, dynamicznych procesów kształtujących Ziemię.

W dniu 11 marca 2021 roku podpisana została umowa o trzyletniej współpracy pomiędzy EPOS ERIC (European Plate Observing System, European Research Infrastructure Consortium) i konsorcjum TCS AH (Thematic Core Service Anthropogenic Hazards). W imieniu TCS AH Umowę podpisała Pani Profesor Beata Orlecka-Sikora, Dyrektor Instytutu Geofizyki PAN, który jest instytucją wiodącą konsorcjum. Fakt ten, poprzedzony wielomiesięcznymi wysiłkami konsorcjantów, jest niezaprzeczalnym sukcesem TCS AH, który łączy trwale Konsorcjum TCS AH z EPOS ERIC, dając szerszą podstawę formalną i pewne wsparcie finansowe dla działań w ramach: Zarządzania i Koordynacji, Usług Zintegrowanych, Promocji i Rozpowszechniania, na lata 2021-2023.

TCS AH to pierwsze i jak dotąd jedyne Konsorcjum TCS, które związało się z EPOS ERIC wieloletnią umową o współpracy.

—

TCS AH to konsorcjum 12 europejskich instytucji badawczych i naukowych. Zostało powołane w ramach EPOS ERIC (European Plate Observing System, European Research Infrastructure Consortium), zainaugurowało swoją działalność 18 listopada 2019 r. Konsorcjum jest odpowiedzią na problemy związane z eksploatacją geozasobów w Unii Europejskiej. Jego powstanie zainicjowały środowiska naukowe, przemysłowe oraz inne jednostki aktywnie zajmujące się lub zainteresowane diagnozowaniem i przeciwdziałaniem zagrożeniom wynikającym z działalności eksploatacyjnej.

Instytut Geofizyki PAN w ciągu ostatnich lat kierował integracją europejskich infrastruktur do badań zagrożeń antropogenicznych i przygotowaniami do powołania konsorcjum TCS AH. W uznaniu tej roli Instytutowi Geofizyki, Consortium Board TCS AH powierzył rolę instytucji wiodącej w Konsorcjum – Host Institution. Jest to jeden z niewielu przykładów kierowania przez polską instytucję badawczą fragmentem infrastruktur ESFRI: European Strategy Forum on Research Infrastructures. Dyrektorem TCS AH, od 2019 r., jest  Pan Profesor Stanisław Lasocki.

W dn. 11 marca 2021 odbyła się publiczna obrona online mgr inż. Marty Cyz.

Rozprawa doktorska mgr inż. Marty Cyz pt. Selected rock properties of the Lower Paleozoic shales from Baltic Basin based on the quantitative interpretation of the 3D wide-azimuth seismic data została przygotowana pod kierunkiem:

• Promotor: Prof. dr hab. inż. Michał Malinowski, IGF PAN
• Recenzenci: Prof. dr hab. inż. Jadwiga Jarzyna, Akademia Górniczo-Hutnicza, Dr. Gilles Bellefleur, Geological Survey of Canada.

„Celem mojej pracy doktorskiej było pokazanie, że metody sejsmiczne mogą być bardzo pomocne przy wyznaczaniu ważnych własności petrofizycznych skał będących potencjalnymi miejscami nagromadzeń gazu i ropy łupkowej (tzw. złoża węglowodorów niekonwencjonalnych) na przykładzie formacji łupkowych na Pomorzu.  Najbardziej interesującym dla mnie było zastosowanie szeregu innowacyjnych metod (m.in. inwersji geostatystycznej czy technik uczenia maszynowego) w ilościowej interpretacji sejsmicznej oraz możliwość pracy z wysokiej jakości, unikalnymi trójwymiarowymi danymi sejsmicznymi. Niemniej interesujący był także szeroki zakres prac, który podjęłam w swojej pracy (od przetwarzania danych, poprzez analizy anizotropii, wykorzystanie technik uczenia maszynowego, aż do wykorzystania inwersji geostatystycznej i stworzenie nowej metody do predykcji własności petrofizycznych na podstawie danych sejsmicznych). Pozwolił on na poszerzenie mojej wiedzy np. z dziedziny petrofizyki oraz dał wgląd w różne aspekty wykorzystania i integracji danych sejsmicznych. Badania sejsmiczne jako jedyne pozwalają nam na uzyskanie wysoko-rozdzielczej przestrzennej informacji o budowie ośrodka geologicznego, choć ich wkład w wyznaczanie parametrów skał (a nie tylko ich geometrii) jest często niedoceniany. W mojej pracy pokazałam ich możliwości w kontekście rozpoznania łupków gazonośnych, ale wypracowana przeze mnie metodyka może być zaadoptowana do innych obszarów badań. W przyszłości chciałabym się nadal zajmować wykorzystaniem oraz rozwijaniem metod sejsmicznych (z nastawieniem na techniki inwersyjne oraz uczenie maszynowe) w rozpoznaniu ośrodków geologicznych, ale odchodząc zdecydowanie od badań dotyczących złóż węglowodorów, których wykorzystanie powinniśmy ograniczać ze względu na konieczność redukcji źródeł emisji gazów cieplarnianych. Bardzo interesującą dziedziną, którą chętnie bym się zajęła w dalszej pracy naukowej, jest poszukiwanie i rozpoznawanie zasobów geotermalnych z wykorzystaniem metod sejsmicznych.”

Streszczenie rozprawy oraz recenzje są zamieszczone na stronie internetowej www.igf.edu.pl Praca znajduje się do wglądu w Sekretariacie Naukowym IGF PAN, ul. Księcia Janusza 64, 01-452 Warszawa.