Month: January 2022

Szanowni Państwo, rozpoczynamy rok 2022 od podsumowania naszej działalności naukowej w latach 2017-2021 w procesie ewaluacji jednostek naukowych w Polsce. Ostatnie tygodnie 2021r. były niezwykle pracowite. Bardzo Państwu dziękuję za zaangażowanie w ten proces. Ewaluacja jednostek naukowych będzie tym razem przebiegać zupełnie inaczej niż do tej pory. Kategoria będzie przyznawana dyscyplinie. Oznacza to, ze na kategorię dla naszej dyscypliny – nauki o Ziemi i środowisku, pracują wszystkie jednostki naukowe i uniwersytety prowadzące badania naukowe w tej dyscyplinie. Teraz pozostaje nam czekać na wyniki ewaluacji.

Na początku stycznia Polska Akademia Nauk zaakceptowała proponowane zmiany w naszym Statucie oraz nowy schemat organizacyjny Instytutu Geofizyki PAN. Ostatni tekst jednolity Statutu został zatwierdzony przez Prezesa PAN w 2016 roku, a schemat struktury organizacyjnej w 2017. Zaangażowanie w konsorcja na poziomie krajowym i europejskim oraz optymalizacja pracy w niektórych komórkach organizacyjnych wymusiły konieczność dostosowania struktury organizacyjnej do rzeczywistej działalności jednostki. Większość zmian ma charakter porządkujący, tzn. formalizuje dotychczasową pracę niektórych zespołów IGF. Główne zmiany dotyczą:

(1) podziału prac w zakresie działalności obserwatoriów – pod względem merytorycznym monitoringi prowadzone w obserwatoriach będą nadzorowane przez kierowników odpowiednich zakładów naukowych, natomiast zadania z zakresu administracyjnego i technicznego podlegać będą Działowi Administracyjno-Gospodarczemu. Taki podział zadań powinien odciążyć osoby odpowiedzialne za monitoringi i uporządkować zadania w zakresie odpowiedzialności administracyjno-technicznej.

(2) Wyodrębniono Dział Koordynacji Thematic Core Service Antropogenic Hazards. IGF PAN jest liderem europejskiego konsorcjum i odpowiada za organizację sekretariatu i zarządzanie TCS AH w ramach umowy międzyrządowej typu the European Research Infrastructure Consortium, podpisanej z EPOS. TCS AH w IGF PAN ma pełne wsparcie ministerialne.

(3) Wyodrębniono Stanowisko ds. Audytu Wewnętrznego, stanowisko, które jest bardzo potrzebne do oceny zgodności naszych procedur z wymaganiami ustawowymi, oraz do śródokresowej oceny zadań i spraw administracyjno-finansowych w projektach międzynarodowych.

(4) Wyodrębniono Stanowisko ds. Polityki Antykorupcyjnej, zgodnie z wymogami ustawy.

(5) Przekształcono Zespół w Dział Komunikacji Naukowej i Edukacji. Powołany kilka lat temu Zespół KNiE, realizując dynamicznie zadania, udowodnił, że może działać na poziomie IGF PAN jako samodzielny dział w pionie naukowym.

(6) Zmieniono nazwę pionu technicznego a tym samym stanowisko zastępcy dyrektora na Zastępca Dyrektora ds. Polarnych i Technicznych. Będzie teraz nadzorował, oprócz naszej Stacji Polarnej w Hornsundzie, proces rewitalizacji Polskiej Stacji Antarktycznej Dobrowolskiego, oraz zarządzał nowo wyodrębnionym (7) Działem Informatyki i kontaktami z biznesem.

W pionie podległym Głównej Księgowej wyodrębniono (8) Dział Płac oraz (9) Stanowisko ds. Gospodarowania Środkami Trwałymi.
Część zmian w Statucie wynikała z potrzeby dostosowania struktury i nazw stanowisk do przepisów zewnętrznych. Zmiany w Statucie i schemacie organizacyjnym są wynikiem pracy wielu osób i dyskusji podczas Kolegium i podczas Rad Naukowych IGF. Myślę, że ułatwią nam pracę w następnym okresie.

Życzymy Państwu bardzo owocnego Nowego Roku 2022, obfitującego w nową energię, pomysły, inspiracje i satysfakcję z pracy!

Beata Orlecka-Sikora

Podczas spotkania Dyrektorów jednostek tworzących Geo*8 European Earth Science Research Alliance, które odbyło się 25 listopada 2021 roku, prof. dr hab. inż. Beata Orlecka-Sikora została wybrana na nowego koordynatora Geo8, natomiast dr Alexander Rudloff (Sekretarz Generalny IUGG) został wybrany na sekretarza Geo8, z sekretariatem wykonawczym w GFZ German Research Centre for Geosciences.

Geo8 – European Earth Sciences Research Alliance jest to założony 4 września 2012 r. w Poczdamie sojusz ośmiu wiodących europejskich instytucji w dziedzinie nauk o Ziemi: British Geological Survey (BGS), Institute of Earth Sciences Jaume Almera (ICTJA/CSIC), Swiss Federal Institute of Technology (ETH Zürich), Geoplanet Earth and Planetary Research Centre of Polish Academy of Sciences: Instytut Geofizyki PAN, Instytut Nauk Geologicznych PAN, Instytut Oceanologii PAN, Centrum Badań Kosmicznych PAN oraz Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN, GFZ German Research Centre for Geosciences, Institute of Earth Physics of Paris (IPGP), Istituto Nazionale di Geofisica e Vulcanologia (INGV) and Utrecht University (UU).

Celem Geo8 jest wzmacnianie rozwoju nauk o Ziemi w Europie poprzez stworzenie sieci wymiany pomysłów i wiedzy specjalistycznej między głównymi partnerami, wykorzystanie wspólnej infrastruktury badawczej, łączenie interesów, w szczególności w zakresie europejskich ram badawczych i rozwoju innowacyjnych technologii. Sieć Geo8 wspiera organy administracji państwowej w kwestiach będących przedmiotem zainteresowania publicznego w naukach o Ziemi i środowisku, aktywnie uczestniczy w programie ramowym badań i innowacji Unii Europejskiej „Horyzont Europa 2030”, promuje edukację w zakresie nauk o Ziemi na poziomie ogólnoeuropejskim poprzez organizowanie warsztatów, wdrażanie wspólnych programów i sieci szkoleniowych, a także zapewnia partnerstwo ze służbami geologicznymi i agencjami środowiskowymi.

Wspólne inicjatywy GEO.8 obejmują współpracę z Astroparticle Physics European Consortium i Academia Europaea w zakresie synergii pomiędzy astrofizyką i naukami o Ziemi. GEO.8 wspólnie z innymi instytucjami naukowymi w Europie połączyły siły podczas fazy przygotowawczej FET „ExtremeEarth”, Programu Flagowego FET FETFLAG-01-2018 Komisji Europejskiej. W 2021 roku Geo8 było inicjatorem koncepcji cyfrowego bliźniaka geofizycznych ekstremalnych zagrożeń naturalnych oraz antropogenicznych, takich jak trzęsienia ziemi, tsunami, wulkany oraz wstrząsy sejsmiczne towarzyszące eksploatacji zasobów naturalnych oraz produkcji energii. Koncepcja cyfrowego bliźniaka Digital Twin DT-GEO została opracowana wspólnie przez konsorcjum 19 instytucji europejskich, w tym instytucje naukowe, centra komputerowe oraz instytucje rozwijające innowacyjne technologie. Wśród partnerów DT-GEO jest Instytut Geofizyki PAN oraz ACK Cyfronet AGH. Projekt rozpocznie się w pierwszym kwartale 2022 roku. Tak duże i ambitne przedsięwzięcia są możliwe dzięki wspólnym wysiłkom w zakresie rozwoju infrastruktury badawczej. Partnerzy Geo8 intensywnie angażują się w rozwój EPOS-ERIC: European Plate Observing System, który jest największym programem infrastrukturalnym w naukach o Ziemi w Europie. Obecnie opracowują w ramach rozszerzonego konsorcjum EPOS-SP strategię zrównoważonego rozwoju EPOS-ERIC. W 2021 roku w konsorcjum 52 instytucji europejskich opracowali projekt Geo-INQUIRE, który jest kluczem do wzmocnienia pozycji europejskich naukowców w naukach o Ziemi. Geo-INQUIRE zamierza radykalnie poprawić dostęp do danych FAIR (znajdowalnych, dostępnych, interoperacyjnych i wielokrotnego użytku) oraz laboratoriów najwyższej jakości w dziedzinie nauk o Ziemi. Propozycja zawiera również program dedykowanych szkoleń dla naukowców nowej generacji, którzy są w stanie w pełni wykorzystać potencjał infrastruktur badawczych oraz zaawansowanych danych, produktów i usług, do których Geo-INQUIRE zapewni dostęp. Geo-INQUIRE rozpocznie się w pierwszym kwartale 2022 roku.

Zapraszamy do lektury nowej publikacji z zakresu badań polarnych w czasopiśmie Science of The Total Environment. Naukowcy z IGF PAN i US opublikowali właśnie pracę dotyczącą reakcji czterech zlewni Arktyki (Fuglebekken, Ariebekken, Bratteggbekken i Breelvy) na zmieniające się warunki klimatyczne. Rzeki dobrane zostały w sposób umożliwiający badanie zlewni o różnym stopniu zlodowacenia. Jak zmienia się reżim hydrologiczny zlewni południowo-zachodniego Spitsbergenu i jak te zmiany wypadają na tle zlewni w niższych szerokościach geograficznych można przeczytać w artykule Changes in the flow regime of High Arctic catchments with different stages of glaciation, SW Spitsbergen autorstwa dr hab. inż. Marzeny Osuch, prof. PAN, dr. Tomasza Wawrzyniaka oraz dr inż. Elżbiety Łepkowskiej.

Na badanym obszarze położonym na południowo-zachodnim Spitsbergenie w ciągu ostatnich 40 lat nastąpiło ocieplenie o 4,5°C wraz ze znacznym wzrostem jesiennych opadów deszczu. Zmiany reżimu przepływu wyznaczono w oparciu o dostępne dane hydrometeorologiczne i symulacje modelu częściowo rozproszonego opad-odpływ, który pozwolił na rekonstrukcję przepływu cieków w latach 1979–2020 oraz analizy trendów dla każdego dnia kalendarzowego. Podobne trendy zmian wykryto we wszystkich badanych zlewniach. Należą do nich wcześniejsze wystąpienie powodzi wywołanych roztopami (o dwa tygodnie w okresie objętym analizą), duże wzrosty przepływów jesiennych, wydłużenie sezonu aktywności hydrologicznej (rozpoczyna się wcześniej i trwa dłużej), zmniejszenie przepływów w drugiej połowie czerwca oraz początek sierpnia (z wyjątkiem zlewni Breelvy). W wyniku wzrostu opadów jesiennych reżim powodziowy w tych zlewniach zmienił się ze zdominowanego przez topnienie śniegu na bimodalny, ze szczytami w lipcu/sierpniu i wrześniu. Wyniki wskazują również na różnice w sile odpowiedzi hydrologicznej w zależności od procentu pokrycia zlewni lodowcami. Im większy obszar zlodowacenia, tym większe zmiany w reżimie przepływu.

Reżim hydrologiczny zlewni południowo-zachodniego Spitsbergenu uległ dramatycznym zmianom w ciągu ostatnich czterech dekad – podsumowuje prof. Osuch i ostrzega – Taka zmiana warunków hydro-klimatycznych jest większa niż ta obserwowana w niższych szerokościach geograficznych i ma istotne implikacje środowiskowe.

W ramach nowego projektu „Zastosowanie metod teledetekcyjnych i obrazowania geofizycznego do rozpoznania zmian bilansu wodnego zlewni Wysokiej Arktyki” (SONATA BIS, 2020/38/E/ST10/00139)  planujemy jeszcze bardziej kompleksowe pomiary in-situ i teledetekcyjne (GPR i UAV). Pozyskanie nowych szeregów czasowych i przestrzennych o parowanie, gradient opadowy, wilgotność gruntu i stan wód gruntowych, pozwoli na zmniejszenie niepewności symulacji hydro-klimatycznych. W szczególności chcemy przeprowadzić analizy wpływu grubości warstwy czynnej na magazynowanie, drenaż i przepływ wód powierzchniowych oraz podziemnych; wpływ wód powierzchniowych, podziemnych i wilgotności gleby na zmienność przestrzenną i degradację wieloletniej zmarzliny; oraz jak ich zmiany wpłyną na obieg wody w przyszłości – dodaje Tomasz Wawrzyniak.

Link do artykułu:
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0048969722000134?via%3Dihub

Osoby zainteresowane uzyskaniem dostępu do całego artykułu mogą skontaktować się z prof. Marzeną Osuch.

To projekt na realizację którego IGF PAN otrzymał środki w ramach Horizon Europe. Koordynatorem projektu po stronie Instytutu jest Prof. dr hab. inż. Beata Orlecka-Sikora. Projekt potrwa 36 miesięcy, ma na celu opracowanie prototypu cyfrowego bliźniaka dla geofizycznych ekstremów, w tym trzęsień ziemi, wulkanów, tsunami i ekstremalnych zdarzeń spowodowanych przez aktywność antropogeniczną.

Projekt wykorzystuje światowej klasy infrastrukturę obliczeniową i danych badawczych, sieci monitoringu operacyjnego oraz wiodące partnerstwa badawcze i akademickie w różnych dziedzinach geofizyki. Projekt połączy i zgromadzi najnowsze osiągnięcia z innych europejskich projektów i Centrów Doskonałości, aby wdrożyć 12 komponentów Digital Twin (DTC), przeznaczonych jako samodzielne kontenery zawierające flagowe kody symulacyjne, warstwy sztucznej inteligencji, duże ilości (w czasie rzeczywistym) strumieni danych z i do jezior danych, metodologie asymilacji danych i nadrzędne procesy pracy do wdrożenia i wykonania pojedynczych lub sprzężonych DTC w scentralizowanych HPC i wirtualnej chmurze obliczeniowej.

Każde DTC odnosi się do konkretnych pytań naukowych i rozwiązuje problemy techniczne związane z oceną zagrożeń, prognozą wczesnego ostrzegania, pilnymi obliczeniami lub poszukiwaniem zasobów. DTC będą weryfikowane w 13 demonstracyjnych ośrodkach, a ich wyniki będą zawierać bogate metadane umożliwiające (pół)automatyczne odkrywanie, kontekstualizację i orkiestrację oprogramowania (usług) i zasobów danych, co pozwoli na ich integrację z European Open Science Cloud (EOSC). Propozycja ta ma być pierwszym krokiem w długoterminowym wysiłku społeczności na rzecz bliźniaczego projektu dotyczącego ekstremów geofizycznych, zintegrowanego z inicjatywą Destination Earth (DestinE).

To tytuł nowego projektu, na realizację którego IGF PAN otrzymał środki w ramach Horizon Europe. Koordynatorem projektu po stronie Instytutu jest dr hab. Mariusz Majdański, prof. PAN.

Projekt potrwa 48 miesięcy, zapewni oraz zwiększy dostęp do wybranych kluczowych danych, produktów i usług, umożliwiając monitorowanie i modelowanie dynamicznych procesów zachodzących w geosferze.

Geo-INQUIRE ma na celu pokonanie barier międzydziedzinowych, zwłaszcza w odniesieniu do obszarów ląd-hydrosfera-atmosfera. Będzie wykorzystywać innowacyjne techniki zarządzania danymi, metody modelowania i symulacji, rozwój sztucznej inteligencji i big data oraz rozbudowywać istniejące infrastruktury danych w celu rozpowszechniania tych zasobów w szerszym środowisku naukowym, w tym w środowisku EOSC.

W skład konsorcjum Geo-INQUIRE wchodzi 52 partnerów, reprezentujących główne krajowe instytuty badawcze, uniwersytety, krajowe służby geologiczne i konsorcja europejskie. Geo-INQUIRE wzmocni i uczyni interoperacyjnymi działania zaangażowanych partnerów oraz przeprowadzi dedykowane programy szkoleniowe w celu ich optymalnego wykorzystania.

Społeczności naukowej zostanie zaoferowane portfolio 150 instalacji wirtualnego dostępu (VA) i transnarodowego dostępu (TA, zarówno wirtualnego, jak i na miejscu). Podczas gdy wiele takich zasobów jest już dostępnych na wysokim poziomie dojrzałości, Geo-INQUIRE zapewni, że nie tylko osiągną one najwyższy poziom doskonałości naukowej poprzez ukierunkowane działania w zakresie dostępności, jakości oraz rozdzielczości przestrzennej i czasowej, ale także, że będą zgodne z zasadami FAIR, przyjmą odpowiednie standardy i otwarte licencje oraz będą dążyć do interoperacyjności interdyscyplinarnej.

Ponadto integracja różnych danych, w tym nowych danych obserwacyjnych, produktów i usług zostanie zoptymalizowana poprzez działania TA za pośrednictwem 7 stanowisk badawczych, w których będą się również odbywać warsztaty i szkoły letnie poświęcone dostępnym zasobom. Ostatecznie Geo-INQUIRE, dzięki poszerzonemu portfolio danych, produktów i usług, umożliwi następnej generacji naukowców prowadzenie nowatorskich badań nad wyzwaniami społecznymi z multidyscyplinarnej perspektywy, przy inteligentnym wykorzystaniu tych zasobów.