Prof. dr hab. Marek Lewandowski:
W trakcie tegorocznych odbiorów byłem moderatorem/współmoderatorem prezentacji dwóch obszarów tematycznych: „Geosystem processes” oraz „Climate change & polar regions”.
Nasz wkład w badania nad geosystemem to z jednej strony analizy i prace teoretyczne nad elementami geosystemu, z drugiej – badania o charakterze doświadczalnym w terenie. Nasza działalność obejmuje szeroki zakres elementów geosystemu – od ozonu i zanieczyszczeń atmosfery, poprzez badania hydrochemiczne i hydrodynamiczne, aż po skorupę ziemską. Wnosimy więc wkład do różnych badań nad geosystemem, co pozwala zrozumieć jego stan aktualny, zmiany w skali geologicznej, a dzięki np. badaniom paleomagnetycznym – odkryć jego bardzo odległą przeszłość. To ważne również z punktu widzenia prognozowania zmian – w tym również klimatycznych. Dodając nasze cząstkowe, istotne informacje możemy przyczynić się do stworzenia coraz bardziej wiarygodnych modeli tych zmian, identyfikować błędy i braki w dotychczasowych założeniach, tak by modele te mogły być wiarygodną wskazówką kierunków zmian środowiska w przyszłości.
Z kolei badania polarne to badania w krytycznym, unikalnym, naturalnym laboratorium terenowym, który jest świadkiem zarówno dawnych jaki i współczesnych zmian środowiska przyrodniczego. W ciągu 60 mln lat na obu biegunach temperatury spadła o ok. 60oC, jednak wciąż nie mamy pełnej, jednoznacznej odpowiedzi na pytanie dlaczego. Przyszłość badań polarnych to oczywiście nadal badania na Spitsbergenie, czyli np. bilans masy lodowców czy badania wpływu pyłów na albedo, ale też wielkie wyzwanie powrotu Instytutu na południe – na Antarktydę, do naszej nieczynnej dziś bazy im. Dobrowolskiego. Tam również chcemy rozpocząć badania przyrodnicze, monitoring automatyczny. Wiążą się z tym wyzwania techniczne i logistyczne na najbliższe lata. Nie mamy np. własnego statku z helikopterem, musimy się więc opierać na współpracy z partnerami z Australii i Rosji. Nasze propozycje badań naukowych zostały już włączone do planów badawczych tych antarktycznych mocarstw. Będą one również realizowane przez IGF PAN we współpracy międzynarodowej w ramach projektu dr hab. Moniki Kusiak, finansowanego w ramach programu GRIEG.
Nasza obecność i aktywny udział w badaniach polarnych ma wymiar zarówno naukowy, jak i społeczny, które często ma emocjonalny stosunek i okazuje ogromne zainteresowanie badaniami poznawczymi w rejonach ekstremalnych. W ten sposób, jako społeczeństwo, jesteśmy uczestnikami procesu badawczego, a nie tylko jego obserwatorami. Dzięki temu wiedza o procesach przyrodniczych znajduje w społeczeństwie bardzo dobrze przygotowanych odbiorców, co samo w sobie stanowi o wartości naszej pracy badawczej, nie dającej przełożyć się na pieniądze.